Δήμος Ξυλοκάστρου-Ευρωστίνης
Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης
(ΠΑΑ) 2014 - 2020
Alien Plants
Greek Flora
ΨΗΦΙΑΚΟΣ
ΟΔΗΓΟΣ ΧΛΩΡΙΔΑΣ
ΟΡΟΥΣ ΚΥΛΛΗΝΗ
ΟΔΗΓΟΣ ΧΛΩΡΙΔΑΣ
ΟΡΟΥΣ ΚΥΛΛΗΝΗ
Αξιολόγηση σημαντικών φυτών του όρους Κυλλήνη
Ανάλυση ταξινομικής ποικιλότητας
Τα 355 σημαντικά φυτικά taxa της χλωρίδας του όρους Κυλλήνη κατανέμονται σε 51 οικογένειες, 165 γένη, 315 είδη και 100 υποείδη. Οι πολυπληθέστερες σε αριθμό taxa οικογένειες είναι αυτές των Asteraceae (45 taxa), Caryophyllaceae (39), Orchidaceae (34), Fabaceae (93 taxa), Lamiaceae (53 taxa), Brassicaceae (16), Apiaceae (16), Poaceae (13 taxa), κ.ά. (Πίνακας 1). Οι ίδιες οικογένειες, μικρές αλλαγές (εξαιρώντας την οικογένεια Orhidaceae) θεωρούνται γενικά και οι πλουσιότερες της Ελληνικής χλωρίδας σε αριθμούς taxa. Στην Εικόνα 1, παρουσιάζονται οι πολυπληθέστερες σε φυτικά taxa, γένη, είδη, υποείδη.
.
Ανάλυση ποικιλότητας βιομορφών (βιοφάσμα)
Η συμμετοχή κάθε βιομορφής στο μέρος της χλωρίδας των σημαντικών ειδών του όρους Κυλλήνη, εκφράζεται ως ποσοστό επί του αριθμού των σημαντικών φυτών, και αποτελεί το βιοφάσμα της σημαντικής χλωρίδας του όρους που παριστάνεται γραφικά στην Εικόνα 2. Από την ανάλυση της σημαντικής χλωρίδας του όρους Κυλλήνη για την κατάταξη των taxa σε βιομορφές, προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Το ποσοστό συμμετοχής των Ημικρυπτοφύτων (52.1%) της χλωρίδας σημαντικών ειδών και υποειδών είναι το μεγαλύτερο συγκριτικά με τις άλλες βιομορφές.
- Το ποσοστό των Θεροφύτων (7.6%) εμφανίζεται να είναι το δεύτερο μικρότερο μαζί με τα φανερόφυτα.
- Οι υπόλοιπες κατηγορίες βιομορφών, δηλ. τα Χαμαίφυτα, Γεώφυτα και Φανερόφυτα συμμετέχουν με ποσοστά 12.5%, 21.8%, 5.9% αντίστοιχα.
Ανάλυση ποικιλότητας χωρολογικών κατηγοριών (χωρολογικό φάσμα)
Η Κυλλήνη εντάσσεται στη χλωριδική/φυτογεωγραφική περιοχή της Πελοποννήσου. Με βάση τη διάκριση από τον Regel (1947) των ορεινών τύπων (ορεινές χλωριδικές βαθμίδες) που επικρατούν στο Βαλκανικό χώρο, όπως Μεσογειακός, Βαλκανικός, Μεσογειακός – Βαλκανικός, η Κυλλήνη εντάσσεται ανεπιφύλακτα στο Μεσογειακό ορεινό τύπο με κριτήριο την κυριαρχία των Μεσογειακών στοιχείων που αντιπροσωπεύονται με το υψηλότερο ποσοστό στο χωρολογικό φάσμα της συνολικής χλωρίδας του όρους. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα σημαντικά μόνο φυτικά είδη και υποείδη της χλωρίδας του όρους Κυλλήνη έχουμε τα παρακάτω αποτελέσματα ως προς τις παρακάτω τρεις χωρολογικές κατηγορίες που είναι κυρίαρχες, αντιστοιχώντας στο 81% του συνόλου των 355 ειδών και υποειδών που εντάσσονται στην επιλεγμένη ομάδα σημαντικών φυτών του όρους Κυλλήνη:
- Ελληνικά Ενδημικά: 8%
- Βαλκανικά: 5%
- Βαλκανικά-Ανατολία: 7%
Το χωρολογικό φάσμα των 355 φυτικών taxa του όρους Κυλλήνη παρουσιάζεται στην Εικόνα 3
Τα αυτοφυή και περιορισμένης εξάπλωσης φυτά
Αυτοφυή (αυτόχθονα) είδη φυτών θεωρούνται εκείνα που υπάρχουν στη σημερινή Ελλάδα, σε γηγενή κατάσταση, πριν από το τέλος του 15ου αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι και τα αρχαιόφυτα (είδος που αρχικά ήταν μη αυτόχθονο σε μια περιοχή και εισήχθη και εγκλιματίστηκε στην περιοχή πριν από το έτος 1500 μ.Χ. (ή από το 1492 – ανακάλυψη της Αμερικανικής ηπείρου) θεωρούνται μέρος της αυτοφυούς χλωρίδας. Τα κριτήρια για να θεωρηθεί ένα φυτικό taxon (είδος, υποείδος) ως αυτοφυές έχουν ληφθεί από τον κατάλογο Med-Checklist (βλέπε, π.χ., Greuter & Raab-Straube 2008: xi).
Ένα φυτικό είδος ή υποείδος χαρακτηρίζεται ως περιορισμένης εξάπλωσης όταν έχει περιορισμένο εύρος κατανομής που δεν υπερβαίνει μια απόσταση 500 km ή, με άλλα λόγια, οι πιο απομακρυσμένοι γνωστοί πληθυσμοί τους απέχουν μεταξύ τους μια γραμμική απόσταση 500 km ή λιγότερο.
Στην Εικόνα 4 φαίνεται ότι από τα 355 σημαντικά φυτά του όρους Κυλλήνη, το 46% ανήκουν στην κατηγορία περιορισμένης εξάπλωσης.
Ανάλυση οικοτοπικών προτιμήσεων σημαντικών φυτών όρους Κυλλήνη
Με βάση τους Dimopoulos et al. (2013, 2016) δημιουργήθηκε ένα σύστημα με οκτώ ομάδες/κατηγορίες τύπων οικοτόπων στις οποίες αντιστοιχήθηκαν όλα τα είδη και υποείδη της ελληνικής χλωρίδας. Το εύρος των ενδιαιτημάτων στις οποίες απαντάται ένα είδος εμπίπτει κυρίως σε μία κατηγορία οικοτόπων, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει δύο ή περισσότερες κατηγορίες. Στην Εικόνα 5 δίνεται η γραφική παράσταση των οικοτοπικών προτιμήσεων, από όπου προκύπτει ότι το 64.8% των σημαντικών ειδών και υποειδών της χλωρίδας του όρους Κυλλήνη, απαντώνται στις ακόλουθες οικοτοπικές κατηγορίες:
- ●Εύκρατοι και υπο-μεσογειακοί λειμώνες: Ξηρά και μεσοφυτικά λιβάδια και βοσκότοποι, βραχώδεις προεξοχές και πετρώδη εδάφη, μη διαταραγμένα πρανή και διάκενα δασών πλούσια σε αγρωστώδη στα χαμηλά έως ορεινά υψομετρικά επίπεδα
- ●Δάση και θαμνώνες: Δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων, παρόχθια και ορεινά δάση και θαμνώνες, σκιερές παρυφές δασών
- ●Βλάστηση υψηλών ορέων: Ορεινή- και όρο μεσογειακή βλάστηση, σάρες και βράχια μεγάλων υψομέτρων, χαμηλοί θαμνώνες πάνω από τα δενδροόρια
- ●Απόκρημνα βράχια, βράχια μικρότερης κλίσης, τοίχοι, χαράδρες, ογκόλιθοι: Οικότοποι βραχόφιλης (χασμοφυτικής) βλάστησης, βλάστησης σαρών μεσαίων υψομέτρων
Αξιολόγηση σημαντικών φυτών του όρους,
ως προς τις κατηγορίες κινδύνου κατά IUCN
Η αξιολόγηση των φυτικών ειδών και η ένταξή τους σε μία από τις κατηγορίες κινδύνου βασίζεται σε ακριβή κριτήρια, τα οποία έχουν οριστεί από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN: International Union for Conservation of Nature) και είναι τα ακόλουθα: μείωση πληθυσμού, γεωγραφική εξάπλωση είτε σε επίπεδο εύρους εξάπλωσης ή έκτασης κατάληψης, μικρό μέγεθος πληθυσμού και μείωση του, πολύ μικρός ή περιορισμένης έκτασης πληθυσμός. Στο πλαίσιο των Κόκκινων Καταλόγων, ο επίσημος όρος «Απειλούμενα» αναφέρεται στις κατηγορίες: Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα και Τρωτά. Οι κατηγορίες κινδύνου είναι οι εξής:
• Εξαφανισθέντα: δεν υπάρχουν πλέον άτομα του είδους,
• Εξαφανισθέντα στη Φύση: εισηγμένος στη φύση πληθυσμός έξω από την ιστορική του κατανομή,
• Κρισίμως Κινδυνεύοντα: πολύ μεγάλος κίνδυνος εξαφάνισης στη φύση,
• Κινδυνεύοντα: μεγάλος κίνδυνος εξαφάνισης στη φύση, • Τρωτά: Μεγάλη πιθανότητα κινδύνου,
• Εγγύς/Σχεδόν Απειλούμενα: Είναι πιθανό να γίνουν Κινδυνεύοντα στο άμεσο μέλλον
Από τα 355 σημαντικά φυτά του όρους, μόνο 11 έχουν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα στην ομάδα «Απειλούμενα» (7 Κινδυνεύοντα και 4 Τρωτά είδη φυτών). Τα ποσοστά στην Εικόνα 6 προέκυψαν βάσει του πλήθους των 355 φυτών του όρους, αλλά εμφανίζονται μόνο όσα αξιολογηθεί, όχι τα μη αξιολογημένα εφαρμόζοντας τα κριτήρια της IUCN που αριθμούν 315 taxa.
• Εξαφανισθέντα: δεν υπάρχουν πλέον άτομα του είδους,
• Εξαφανισθέντα στη Φύση: εισηγμένος στη φύση πληθυσμός έξω από την ιστορική του κατανομή,
• Κρισίμως Κινδυνεύοντα: πολύ μεγάλος κίνδυνος εξαφάνισης στη φύση,
• Κινδυνεύοντα: μεγάλος κίνδυνος εξαφάνισης στη φύση, • Τρωτά: Μεγάλη πιθανότητα κινδύνου,
• Εγγύς/Σχεδόν Απειλούμενα: Είναι πιθανό να γίνουν Κινδυνεύοντα στο άμεσο μέλλον
Από τα 355 σημαντικά φυτά του όρους, μόνο 11 έχουν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα στην ομάδα «Απειλούμενα» (7 Κινδυνεύοντα και 4 Τρωτά είδη φυτών). Τα ποσοστά στην Εικόνα 6 προέκυψαν βάσει του πλήθους των 355 φυτών του όρους, αλλά εμφανίζονται μόνο όσα αξιολογηθεί, όχι τα μη αξιολογημένα εφαρμόζοντας τα κριτήρια της IUCN που αριθμούν 315 taxa.
Αποκλειστικά ενδημικά είδη του όρους
Από τα σημαντικά είδη του όρους υπάρχουν, τα εξής πέντε (5) είδη τα οποία είναι σπάνια, με πολύ μικρούς πληθυσμούς, μοναδικά ενδημικά του όρους, καθώς απαντώνται αποκλειστικά και μόνο στην Κυλλήνη και πουθενά αλλού στον κόσμο (Εικόνα 7):
• Centaurea amplifolia Boiss. & Heldr. (νέο όνομα: Rhaponticoides amplifolia (Boiss. & Heldr.) M.V. Agab. & Greuter
• Cirsium zarkosii Kit Tan, Vold & Christodoulou
• *Geocaryum divaricatum (Boiss. & Orph.) Engstrand
• Verbascum hypoleucum Boiss. & Heldr.
• Veronica contandriopouli Quézel
*Το είδος Geocaryum divaricatum εξακολουθεί να είναι γνωστό μόνο από τη μοναδική ιστορική συλλογή του καθηγητή Βοτανικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Θεόδωρου Ορφανίδη (1817-1886). Συλλέχθηκε από τον Θεόδωρο Ορφανίδη στις 17.6.1852, σε περιοχές γύρω από τα Άνω Τρίκαλα και το μοναστήρι του Αγίου Βλασίου. Μοναδική τοποθεσία του είδους είναι στο όρος Κυλλήνη, πιθανώς σε ανοιχτό δάσος, σε υψόμετρο 1000 μ., ανθοφορία κατά το μήνα Ιούνιο. Είναι πολύ πιθανό ότι πρόκειται για δασικό είδος, πολύ απίθανο να απαντάται σε ανοικτές βραχώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές ή σάρες σε ορεινά-μεσογειακά (υπο-αλπικά ή ορο-μεσογειακά (αλπικά) υψομετρικά επίπεδα, ενδιαιτήματα που είναι ευνοϊκά για το είδος Geocaryum peloponnesiacum (Kit Tan, George Zarkos & Dionysios Mermygkas in Vladimirov, V. & al. 2021, New floristic records in the Balkans: 46). Το είδος μέχρι την επανακάλυψή του θεωρείται εξαφανισμένο, σύμφωνα με https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:842739-1
Περίοδος ανθοφορίας σημαντικών φυτών όρους
Από την διαγραμματική απεικόνιση των περιόδων ανθοφορίας των σημαντικών φυτών του όρους στην Εικόνα 8, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
• την περίοδο από Απρίλιο έως Αύγουστο παρατηρείται ο μέγιστος αριθμός φυτών που βρίσκονται σε ανθοφορία,
• ο Ιούνιος είναι ο μήνας κατά τον οποίο ο επισκέπτης μπορεί να φωτογραφήσει το 81% των σημαντικών φυτών του όρους σε διαφορετικά υψόμετρα,
• τους μήνες Μάιο και Ιούλιο βρίσκεται σε ανθοφορία το 62% των φυτών.
Στην Εικόνα 9 απεικονίζονται διαγραμματικά οι περίοδοι ανθοφορίας των επιμέρους χωρολογικών κατηγοριών (ενδημικά, βαλκανικά, κ.ά.) εντός των περιόδων υψηλής ανθοφορίας ή κορύφωσης της ανθοφορίας των σημαντικών φυτών του όρους και προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
• την περίοδο από Μάιο έως και Ιούλιο έχουμε το μέγιστο αριθμό σημαντικών φυτών που βρίσκονται σε ανθοφορία (Ενδημικά, Βαλκανικά, με εξάπλωση σε Βαλκανική και Ανατολία, και Ανατολικο-Μεσογειακά), με ποσοστά που κυμαίνονται από 69% τον Ιούνιο έως 52% τον Μάιο και 34% τον Ιούλιο,
• ο Ιούνιος είναι ο μήνας κατά τον οποίο ο επισκέπτης μπορεί να φωτογραφήσει το 80% των ενδημικών φυτών του όρους σε διαφορετικά υψόμετρα και οικοσυστήματα, ενώ κατά τους μήνες Μάιο και Ιούλιο αντίστοιχα το 59% και το 66% των ενδημικών που βρίσκονται σε ανθοφορία.
Χρήσιμα Links
O «Ψηφιακός οδηγός Χλωρίδας Όρους Κυλλήνη» υλοποιείται στο πλαίσιο της Πράξης: «Παρεμβάσεις Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Κυλλήνη, Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης».
Ο Δήμος Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, προχωρεί στην ανάδειξη της πλούσιας χλωρίδας του όρους Κυλλήνη, την αξιολόγηση της σημασίας του συγκριτικά με τα υπόλοιπα όρη της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, ως προς τα ενδημικά, σπάνια & απειλούμενα είδη και τη συσχέτιση με τους τύπους οικοτόπων – οικοσυστημάτων στους οποίους απαντώνται.
Ο παρών Οδηγός, απευθύνεται σε επισκέπτες της προστατευόμενης περιοχής, κατοίκους και σε όσους εμπλέκονται με δραστηριότητες αναψυχής/τουρισμού στο όρος.
Απευθύνεται επίσης σε εκείνους που σχεδιάζουν, λαμβάνουν και υλοποιούν αποφάσεις α) για θέματα ποικιλότητας σε επίπεδο φυτικών ειδών & τύπων οικοτόπων/οικοσυστημάτων, β) για τη σημασία του όρους Κυλλήνη ως σημαντικού πόλου βιοποικιλότητας στο βόρειο τείχος της Πελοποννήσου, γ) για τις οικοσυστημικές υπηρεσίες, που οι διαφορετικές οικογένειες, γένη & είδη φυτών παρέχουν ή δυνητικά μπορούν να παρέχουν στους πολίτες που αποζητούν βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Είναι εμπλουτισμένος με πλούσιο φωτογραφικό υλικό για όλα τα ενδημικά (Ελλάδας, Πελοποννήσου, μοναδικά όρους) και για τα περιορισμένης εξάπλωσης, σπάνια και απειλούμενα είδη του όρους, αλλά και για είδη που αναδεικνύουν την αξία και σημασία της προστατευόμενης περιοχής σε μια από τις «θερμές για την φυτοποικιλότητα» (hotspot area for plant diversity) περιοχή της Πελοποννήσου.
Το έργο υλοποιήθηκε από την Γεωμετρία ΙΚΕ, σε διάστημα 10 μηνών και χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Leader (ΠΑΑ2014-2020/LEADER)
Ο Δήμος Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, προχωρεί στην ανάδειξη της πλούσιας χλωρίδας του όρους Κυλλήνη, την αξιολόγηση της σημασίας του συγκριτικά με τα υπόλοιπα όρη της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, ως προς τα ενδημικά, σπάνια & απειλούμενα είδη και τη συσχέτιση με τους τύπους οικοτόπων – οικοσυστημάτων στους οποίους απαντώνται.
Ο παρών Οδηγός, απευθύνεται σε επισκέπτες της προστατευόμενης περιοχής, κατοίκους και σε όσους εμπλέκονται με δραστηριότητες αναψυχής/τουρισμού στο όρος.
Απευθύνεται επίσης σε εκείνους που σχεδιάζουν, λαμβάνουν και υλοποιούν αποφάσεις α) για θέματα ποικιλότητας σε επίπεδο φυτικών ειδών & τύπων οικοτόπων/οικοσυστημάτων, β) για τη σημασία του όρους Κυλλήνη ως σημαντικού πόλου βιοποικιλότητας στο βόρειο τείχος της Πελοποννήσου, γ) για τις οικοσυστημικές υπηρεσίες, που οι διαφορετικές οικογένειες, γένη & είδη φυτών παρέχουν ή δυνητικά μπορούν να παρέχουν στους πολίτες που αποζητούν βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Είναι εμπλουτισμένος με πλούσιο φωτογραφικό υλικό για όλα τα ενδημικά (Ελλάδας, Πελοποννήσου, μοναδικά όρους) και για τα περιορισμένης εξάπλωσης, σπάνια και απειλούμενα είδη του όρους, αλλά και για είδη που αναδεικνύουν την αξία και σημασία της προστατευόμενης περιοχής σε μια από τις «θερμές για την φυτοποικιλότητα» (hotspot area for plant diversity) περιοχή της Πελοποννήσου.
Το έργο υλοποιήθηκε από την Γεωμετρία ΙΚΕ, σε διάστημα 10 μηνών και χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Leader (ΠΑΑ2014-2020/LEADER)